कल्याण–तर्क

प्रधानन्यायाधीशमा बहाल हुनै लाग्दा कल्याण श्रेष्ठले नेपालसँगको संवादमा खिलराज प्रकरणबारे भनेका थिए, “मलाई यसबारेमा धीत मर्ने गरी जवाफ दिन मन थियो तर मुद्दा विचाराधीन भएको कारण बोल्न सक्दिनँ ।” नभन्दै उनकै पालामा त्यो प्रकरणमा फैसला भयो । तर, उनकै राय अल्पमतमा पर्‍यो ।

सर्वोच्च अदालतबाट बिदा हुने दिन नजिकिँदै गर्दा श्रेष्ठलाई बालुवाटारस्थित सरकारी निवासमा भेट्ने मौका मिल्यो । सोधियो, ‘प्रधानन्यायाधीश नै अल्पमतमा पर्ने कस्तो राय दिनुभयो ?’

जस्तासुकै प्रश्नको पनि तर्कपूर्ण उत्तर दिन उनी खप्पिस छन् भन्नेमा भलीभाँती जानकार यो पंक्तिकार धेरै यस्ता प्रश्नको पोको लिएर पुगेको थियो, जुन श्रेष्ठलाई सहज लाग्ने थिएनन् । यो प्रश्न पनि तिनैमध्येको थियो । त्यसबाहेक न्यायाधीश नियुक्तिदेखि न्यायपरिषद् सदस्यहरूका बिदाइसम्मका प्रशासनिक निर्णयबारे विवाद पनि थिए ।

पादरीको प्रायश्चित्त !

नेपाली क्रिस्चियन समुदायका अगुवा/प्रचारक केबी रोकाया आफ्ना पूर्वमान्यताहरूबाट अचेल ‘यू टर्न’ देखिन्छन् । विगतमा आफैँले उठाएका र पैरवी गरेका मुद्दा बेठीक भन्दै हिँड्नुपरेको छ उनलाई । र, आफूले पहिला बोलेका कुरामा विश्वास नगर्न आग्रह गर्दैमा उनका दिन बितिरहेका छन् । अझ रोचक के भने संविधान नआउन्जेल उनले जुन मुद्दाको पक्षमा वकालत गरेका थिए, संविधानले ती कुरा सम्बोधन गरेपछि अहिले तिनकै विरोध गर्नुपरेको छ ।

अन्तरवार्ता हेर्नुहोस् : "क्रिस्चियन नाताले माओवादीप्रति पश्चिमाको समर्थन जुटाएँ"

अहिले उनी भन्छन्, “धर्मनिरपेक्षता अधार्मिक/नास्तिक मान्यता हो । संघीयता देशलाई फाप्दैन । माओवादीले देश बनाउँदैन ।” जबकि, धर्मनिरपेक्षताकै लागि उनले निकै जोडबल लगाएका थिए । क्रिस्चियन मिसन, माओवादी आन्दोलन र पश्चिमा शक्तिहरूसँगको त्रिकोणीय सम्बन्ध जोड्न भूमिका खेलेका थिए । अहिले उनलाई सबैभन्दा ठूलो फसाद केमा छ भने आफ्नै धार्मिक समुदायलाई मनाउन हम्मेहम्मे परेको छ ।

बाबुरामको कस्मेटिक शक्ति

बाबुराम भट्टराईको नयाँ शक्ति कति नयाँ हुन्छ, त्यो बेग्लै पक्ष छ । तर, उनले आफूलाई नयाँ देखाउन के के गर्दै छन्, त्यो भने हेर्नलायक छ ।

सुरुमा हेरौँ, बबरमहलस्थित नयाँ शक्तिको मुख्यालय । पुरानो घरलाई उनले यसरी चम्काएका छन् कि त्यहाँभित्र पस्ने जो कोहीले भन्छ, यो त हिजोअस्ति मात्र बनेको हो ।

ढोकाहरूमा कलात्मक आकृति कुँदिएका छन् । भुइँमा महँगा कार्पेट बिछ्याइएका छन् । माथि सेतो कलात्मक फल्स सिलिङ र त्यसमा मिल्दा बिजुलीका बल्ब झुन्ड्याइएका छन् ।

घुम्ने कुर्सी, टेबुल र सोफासेटहरूको सजावट उस्तै लोभलाग्दो छ । पुरानो घरलाई यति व्यवस्थित, आकर्षक र कलात्मक बनाउनु सायद बाबुरामको वास्तुचेत मात्रै होइन, उनको जोडजाड (एसेम्बल्ड) शैलीको उम्दा विम्ब पनि हो ।

पप–रकमा शान्तिको स्वर

काठमाडौँ । पत्रकार अनुप ओझाले मुलुकले बेहोरेको द्वन्द्व र अशान्तिबारे एक कार्यक्रमको अनौपचारिक सत्रमा गाएको गीत लोकप्रिय बनेको छ (हेर्नुहोस् भिडियोमा )। उनले यस गीतमा द्वन्द्वले के पायौँ भनेर प्रश्न गरेका छन् । आफन्तहरु गुमाउनुपर्दा र शान्तिको खोजी गर्दा आफ्नो नामै भुलेको मार्मिक प्रसंग पनि गीतमा समावेश गरेका छन् ।

निकट भविष्यमा छुट्टै एल्बम ल्याउने तयारी गरिरहेका उनी यो गीत लोकप्रिय भएपछि आफू उत्साहित भएको बताउँछन् ।

सुमार्गीको शंकास्पद ११ अर्ब

अवैध प्रक्रियाबाट भित्र्याइएको रकमलाई वैधानिकता दिने प्रयास

• रामबहादुर रावल

नेपाल राष्ट्र बैंकमा ५ जेठ ०७० मा एउटा यस्तो पत्र आइपुग्यो, जसले बैंकका अधिकारीहरूलाई सशंकित बनायो । किनभने, त्यो पत्रमा विदेशबाट आएको १ करोड २० लाख अमेरिकी डलर अर्थात् १ अर्ब २० करोड रुपियाँबराबरको रकम ऋणका रूपमा स्वीकृत गरिदिन अनुरोध गरिएको थियो । तर, उक्त रकम ल्याउनुअघि अपनाउनुपर्ने कुनै प्रक्रिया अवलम्बन गरिएको थिएन ।

साथै, उक्त कारोबारले अनेक आशंका जन्माएको थियो । जस्तो कि, एउटै व्यक्तिले पटक–पटक उही कम्पनीबाट किन र के प्रयोजनका लागि रकम ल्याउँदैछ ? जुन प्रयोजनका लागि रकम ल्याउने भनेको छ, त्यही काममा प्रयोग भएको छ कि छैन ? भोलि उसको कुनै परियोजना असफल भएमा त्यसरी ल्याएको ऋण भनिएको रकम तिर्ने सामथ्र्य राख्छ कि राख्दैन ? विदेशबाटै किन ऋण लिनुपर्‍यो, त्यो पनि अस्वाभाविक महँगो व्याजदरमा ?


राष्ट्र बैंकले यी प्रश्नको उत्तर खोज्न उक्त रकम र त्यससँग जोडिएका व्यक्ति र कम्पनीहरूको कारोबार खोतल्यो । तर, न उताबाट ऋण दिने कम्पनीको इतिहास र छवि गतिलो छ, न यता रकम प्राप्त गर्ने कम्पनीको । पठाउने कम्पनी पनि कर उन्मुक्ति पाइने मुलुक, जो ‘ट्याक्स हेभन’ भनेर चिनिन्छन्, मा दर्ता भएका, आफ्नो मुलुकमा लगानी गर्ने अधिकार नभएका (अफ्सोर) र कारोबार पारदर्शी नभएका थिए । तीमार्फत भित्र्याइएको रकम सही ठाउँमा प्रयोग हुने पर्याप्त आधार पनि देखिएन । राष्ट्र बैंकले तोकेका सर्तहरू पूरा नगरी भित्र्याइएको उक्त रकम जोखिमपूर्ण ठाउँ वा राष्ट्र बैंककै भाषामा ‘रिस्की ग्रुप’मा प्रयोग हुँदै थियो ।


त्यो अनुसन्धान गर्दै जाँदा धेरै गडबडी भेटियो । राष्ट्र बैंकको अनुमतिबेगर नै ती कम्पनीका नाममा विदेशबाट पटक–पटक रकम ल्याई स्थानीय बैंकहरूसँगको मिलेमतोमा प्रयोग र परिचालन गरिएको रहेछ ।

दागी कमान्डर : कोषराज वन्त

सशस्त्र प्रहरी महानिरीक्षकको पदमा बहाल रहेकै बेला कोषराज वन्तमाथि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले भ्रष्टाचार मुद्दामा कारबाही चलायो र निलम्बन गर्न सरकारलाई निर्देशन दियो । ६ करोड ७९ लाख रुपियाँ भ्रष्टाचार गरेको छानबिनबाट देखिएपछि अख्तियारले उनीविरुद्ध विशेष अदालतमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गर्‍यो ।

मुलुकको अर्धसैन्य फौजको प्रमुखमा बहाल रहेकै बेला भ्रष्टाचार मुद्दा लागेर पदमुक्त भएको यो नै पहिलोपल्ट हो । राष्ट्रिय सुरक्षाजस्तो महत्त्वपूर्ण र संवेदनशील जिम्मेवारी बोकेको निकायका प्रमुखमाथिको यो अभियोगले सिंगो संगठनकै मनोबल र छविमै आँच पुग्यो । साथै, यो सुरक्षा संगठनमा आर्थिक अराजकता कुन हदसम्म चुलिएको रहेछ भन्ने कुराको पोल पनि उनैबाट खुल्यो ।

त्यति मात्र होइन, विगतका सबै जीवित सशस्त्र प्रहरी महानिरीक्षकहरूमाथि भ्रष्टाचार अभियोगमा मुद्दा चल्यो । उच्च नैतिक, चरित्रवान् र राज्यको विश्वासिलो व्यक्ति हुनुपर्ने ठाउँमा कति अव्यावसायिक र असंवेदनशील व्यक्ति त्यो संगठनको नेतृत्वमा पुगेका रहेछन् भन्ने कुरा वन्तबाटै खुल्यो, जसले किन्दै नकिनेको सामानको नक्कली बिल भर्पाई बनाएको, ती सामान मातहतका विभिन्न युनिटमा पठाएको यातायात खर्चसमेत आफैँले लिएको अभियोग बेहोरे । 

नेपाल

सशस्त्र प्रहरीमा जन्मजातै भ्रष्टाचार !

 

कूटनीतिक महारथी

वर्षको मध्यतिर पदभार ग्रहण गर्न पुगेका नेपाली सेनाका प्रधानसेनापति राजेन्द्र क्षत्री दुइटा महत्त्वपूर्ण घटनाका कारण चर्चामा रहे ।

एक, भारतीय नाकाबन्दीकै बीचमा भारत भ्रमणमा जाँदा आलोचना खेपेका क्षत्री स्वदेश फर्कंदा भने फरक माहोल बन्यो । कारण, उनले दुई मुलुकबीचको सैन्य सम्बन्धको उपयोग गर्दै नाकाबन्दी फिर्ता लिन भारतीय पक्षलाई मनाउन भूमिका खेले । भारतीय प्रधानसेनापति, रक्षामन्त्री, गृहमन्त्री र प्रधानमन्त्रीका सुरक्षा सल्लाहकारलाई उनले नेपालविरुद्धको नाकाबन्दी कसरी भारतकै सुरक्षाका लागि घातक छ भन्ने विश्लेषण प्रस्तुत गरे ।

प्रधानमन्त्री, रक्षा र परराष्ट्र मन्त्रालयसँग पनि समन्वय गरेर उनले खेलेको भूमिका सैन्य कूटनीतिमा नयाँ आयाम साबित भयो । यसै गरी, उनले नेपाली सेना दिवस र पृतनापतिहरूको सम्मेलनमा मुलुकको समसामयिक अवस्थाका बारेमा अर्थपूर्ण सन्देश प्रवाह गरे । मुलुकमा पृथकतावादी गतिविधि भइरहेको तर्फ संकेत गर्दै उनले राजनीतिक नेतृत्वलाई चनाखो रहन ध्यानाकृष्ट मात्र गरेनन्, सरकारले चाहेमा संवैधानिक तवरले परिचालित हुन सेना तयार रहेको अभिव्यक्तिसमेत दिए ।

http://nepal.ekantipur.com/news/2016-04-17/20160417151346.html

नयाँ शक्तिका पुराना खेलाडी : बाबुराम भट्टराई

१० वर्ष सशस्त्र संघर्ष अनि थप १० वर्ष शान्ति प्रक्रिया र संविधान निर्माणमा भूमिका निभाएका एमाओवादीका पूर्वनेता बाबुराम भट्टराईले संविधान जारी भएसँगै संसद् सदस्यता र पार्टी परित्याग मात्रै गरेनन्, माओवादी विचार नै त्यागेको घोषणा गरे । र, वैकल्पिक राजनीतिक विचारधाराका रूपमा नयाँ शक्ति निर्माणको बहस प्रारम्भ गरे । एमाओवादीकै नेतृत्व लिएर त्यसलाई नयाँ शक्तिमा रूपान्तरित गर्ने प्रयासमा सफल नभएपछि उनी छुट्टै संगठन निर्माणमा जुटेका हुन् । तर, संविधान निर्माणमा द्वैध भूमिकाका कारण उनी आलोचित रहे ।

असन्तुष्ट राजनीतिक पक्षसँग वार्ता गर्ने र संविधानका विवादित विषयमा सहमति जुटाउने अभिभारा पाएको संविधानसभाको संवैधानिक राजनीतिक संवाद तथा सहमति समितिका सभापति भट्टराईले परिभाषित भूमिकाभन्दा ठीक उल्टो रूपमा प्रस्तुत भए । एमाओवादी आन्दोलनमा छँदा मात्र होइन, १६ बुँदे सहमतिपछि पनि उनको भूमिका द्वैध रह्यो । संविधानको पहिलो मस्यौदामाथि संविधानसभामा छलफल भइरहँदा उनले एमाओवादीका जातीय संगठनहरूलाई आन्दोलन गर्न सल्लाह दिइरहे । आफैँले सही गरेको संविधान जारी हुँदा पनि उनले त्यसप्रति अपनत्व देखाएनन् । बरू, संविधान जारी हुँदा रमाउने नेपालीजनलाई उल्टै उत्सव नमनाउन सल्लाह दिए ।

http://nepal.ekantipur.com/news/2016-04-17/20160417150853.html

वर्षव्यक्ति- २०७२ : केपी शर्मा ओली

• रामबहादुर रावल

वर्ष २०७२ को सुरुमै बारपाक, गोर्खा केन्द्रविन्दु भएर आएको ७.६ रेक्टर स्केलको भूकम्पसँगै राष्ट्रिय राजनीति पनि नयाँ रूपमा ध्रुवीकृत भयो । र, त्यसपछिका प्राय: राजनीतिक घटनाहरूको ‘इपिसेन्टर’ बन्यो, बालकोट, भक्तपुरस्थित केपी शर्मा ओलीको निवास । बालकोट केन्द्रविन्दु भई आएका राजनीतिक कम्पनहरूले मुलुकको आन्तरिक र बाह्य शक्ति सन्तुलनमा व्यापक उथलपुथल ल्याए ।

वर्ष २०७२ को सुरुमै बारपाक, गोर्खा केन्द्रविन्दु भएर आएको ७.६ रेक्टर स्केलको भूकम्पसँगै राष्ट्रिय राजनीति पनि नयाँ रूपमा ध्रुवीकृत भयो । र, त्यसपछिका प्राय: राजनीतिक घटनाहरूको ‘इपिसेन्टर’ बन्यो, बालकोट, भक्तपुरस्थित केपी शर्मा ओलीको निवास । बालकोट केन्द्रविन्दु भई आएका राजनीतिक कम्पनहरूले मुलुकको आन्तरिक र बाह्य शक्ति सन्तुलनमा व्यापक उथलपुथल ल्याए ।

राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिको अवरोधका बाबजुद ओली, तत्कालीन प्रधानमन्त्री एवं नेपाली कांग्रेसका सभापति सुशील कोइराला र एकीकृत नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को संयुक्त सहकार्यमा संविधानसभाबाट संविधान जारी गर्ने ऐतिहासिक काम भयो (हेर्नूस्, संविधानका सारथि) । यो सहकार्यले सात वर्षदेखि मिल्न नसकेका संविधानका महत्त्वपूर्ण विवादमा सहमति जुटाउँदै २५ जेठमा १६ बुँदे सम्झौता गरायो, जुन संविधानको आधार दस्तावेज बन्न पुग्यो । फलत: ३ असोजमा संविधान घोषणा भएसँगै आफ्नै प्रतिनिधिबाट संविधान निर्माण गर्ने नेपाली जनताको ६ दशकदेखिको सपनाले साकार रूप लियो । र, पछिल्लो एक दशक लामो राजनीतिक संक्रमण र शान्ति प्रक्रियामा समेत वैधानिक पूर्णविराम लाग्यो ।

पायोनियर परिवार

पूर्वप्रधानन्यायाधीश कल्याण श्रेष्ठ, इन्जिनियर राममनोहर श्रेष्ठ र डा पुकारचन्द्र श्रेष्ठ

तीन फरक विधामा एकाघरका दाजुभाइको उम्दा उपस्थिति

ललितपुर, कुपन्डोल हाइटको भित्री गल्लीबाट उकालोतिर अघि बढ्न खोज्दा ठोक्किन आइपुग्छ, पुरानोजस्तो लाग्ने एउटा फलामे द्वार । त्यहीँभित्र छन्, करिब डेढ रोपनीमा फैलिएको जग्गामा तीनवटा घर, रूखबिरुवा, गमला र लहराहरू, जुन यस क्षेत्रका अरू आवासीय घरआँगनभन्दा खासै भिन्न छैनन् । बाहिरबाट सामान्यजनकै जस्तो देखिए पनि यस परिसरभित्रको उपस्थिति भने भव्य छ, जहाँ देश–विदेशमा ख्याति कमाएका तीन उम्दा प्रतिभाको बास छ । र, तीनै भिन्न विधाका प्रतिभा एउटै बा–आमाका सन्तान हुन् ।

न्याय सेवामा सक्रिय जीवन बिताएका कुलबहादुर श्रेष्ठ, ८५, को बिडो मात्रै थामेनन्, माइला छोरा कल्याण श्रेष्ठ, ६३, ले । ०७२ को समापनसँगै ४० वर्ष ९ महिनाको जागिर–वृत्तिलाई बिसाउँदै गर्दा औसत जागिरे मात्र भएर पनि निस्कँदै छैनन् उनी । इतिहासको आँखीझ् यालमा औसत न्यायकर्मीको कदभन्दा निकै अग्ला देखिनेछन् । प्रधानन्यायाधीशका रूपमा उनको नौ महिने कार्यकाल मात्रै होइन, पछिल्लो एक दशकमा सर्वोच्च अदालतको इजलासमा बसेर नेपालको विधिशास्त्र, न्याय प्रणाली र सुशासनमा पुर्‍याएको योगदानका कारण पनि उनले बेग्लै चिनारी बनाएका छन् ।

क्रिस्चियन नाताले माओवादीप्रति पश्चिमाको समर्थन जुटाएँ : केबी रोकाया

ऊर्जा इन्जिनियर एवं पुल्चोक इन्जिनियरिङ क्याम्पसका पूर्वप्रमुख केबी रोकाया राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगका पूर्वसदस्य हुन् । क्रिस्चियन समुदायका अगुवा/प्रचारकको हैसियतमा उनले द्वन्द्वकालमा माओवादीप्रति युरोप र अमेरिकी सहानभूति जुटाउन पनि भूमिका खेलेका थिए । उनीसँग समसामयिक विषयमा रामबहादुर रावलले गरेको संवाद :

भारत र युरोपेली संघ (ईयू)को सम्मेलनपछि जारी संयुक्त वक्तव्यलाई कसरी लिनुभएको छ ?
यो नयाँ कुरै होइन । उनीहरूले भन्दै आएको कुरा हो । आफूले गर्नुपर्ने काम नगरेर आशंका धेरै गर्ने र चर्को प्रतिक्रिया जनाउने हाम्रो बानीका कारण चर्चा भएको हो । केही दिनमा त्यसै सेलाउँछ ।

हाम्रो समस्यामाथि बाहिरी शक्तिले आ–आफ्नै तरिकाले बोल्ने, दबाब दिने कुरालाई जायज भन्ने त ?
आन्तरिक व्यवस्थापन चुस्त बनाऔँ, अरूलाई बोल्ने ठाउँ नदिऊँ भइहाल्यो नि † दबाब नै दिन थाले भने कस्तो प्रतिक्रिया जनाउने भन्नेमा हामी स्वतन्त्र छँदै छौँ । अहिले उनीहरू नेपाल मामिलामा सहमत भएको कुरा मात्र आएको छ ।

हाम्रो अनुभव त संविधान जारी गर्दा तिनै शक्तिले रोक्न खोज्ने, खासखास मुद्दामा दबाब दिने खालको छ नि ?
हाम्रा हरेक निर्णय बाहिरकै प्रभावमा हुँदै आएका छन् । नेपालीले नै हाम्रो काम गर्ने भए दुई वर्षमा संविधान बन्थ्यो । अरू दुई वर्ष थप्दा पनि पहिलो संविधानसभाले संविधान लेखेन । बाबुराम भट्टराईले प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमै रहेर ‘नेपालको साँचो बाहिर छ’ भन्दा कसले खण्डन गर्‍यो ? उहाँलाई कठघरामा उभ्याउने आँट कसले गर्‍यो ?