बाहुनवाद, दलित र पहिचानको आन्दोलन

मित्र विश्वराजजी, 

बाहुनवादबारे कृष्ण भट्टचनको लेखमाथिको तपाईंको प्रतिक्रिया पढियो । यसले मलाई पनि केही लेख्न प्रेरित गर्‍यो । 

आधारभूत रूपमा तपाईंको ब्लग/प्रतिक्रियामा असहमति राख्ने ठाउँ छैन । बाहुन कसरी शिक्षित र बौद्धिक कार्यमा अभ्यस्त भए भन्नेमा जुन तर्कहरु प्रस्तुत गर्नुभएको छ, ती मननीय र रमाइला पनि छन् ।

दलितको सन्दर्भमा चाहिं मेरो फरक दृष्टिकोण छ । पेसागत हिसाबले दलितहरू आयमूलक काममा छन् । व्यापार र व्यवसायमूलक कर्ममा छन् । यस हिसाबले हेर्दा उनीहरू नेपाली अर्थतन्त्रका आधार वर्ग हुनुपर्ने हो । व्यावसायिक वर्ग हुनुपर्ने हो । तर, तिनै दलित अमानवीय रुपमा हेपिएका छन्, उत्पीडित छन् । यो हामीले मनन गर्नैपर्छ कि श्रमको सम्मान नगर्ने संस्कृति हाम्रो विकासको बाधक बनेको छ । दलितलाई हेप्ने, अपमान गर्ने र छूवाछूतको व्यवहार गर्ने हाम्रो संस्कारको कारण कर्मी कामी बन्यो । सूचीकार दर्जी बन्यो । कलाकार गाइने बन्यो । चर्मकार सार्की बन्यो । सुवर्णकार सुनार बन्यो । उनीहरुका आरनले कर्पोरेट आकार लिन सकेनन् । परिणाम, हामी सबै पछि पर्‍यौँ । अझै पनि म भन्छु, दलितको सीप र कौशललाई हामीले कर्पोरेटीकरण गर्न नसकेसम्म हाम्रो उन्नति र प्रगति सम्भव छैन । समतामूलक विकास पनि सम्भव छैन । यो जिम्मेवारी बाहुनको पनि हो । क्षत्रीको पनि हो । दलितलाई समान हैसियतमा नपुर्‍याएसम्म बाहुनको पनि इज्जत रहनेवाला छैन । बाहुनवादको सप्कोले बेरिरहनेछौँ ।

संविधान पक्का

• रामबहादुर रावल

• महत्त्वपूर्ण दुई चरण पूरा भएकाले संविधान जारी हुने दिनको पर्खाइ

प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा ८ साउनको प्रमुख चार दलीय बैठकमा अरू बेलाभन्दा भिन्न अवस्था देखापर्‍यो । नेकपा एमालेका नेताहरूले पुरानै शैलीमा संविधान जारी गर्ने प्रक्रियालाई छिटो अघि बढाउनुपर्ने प्रस्ताव राखे । केही नेताले साउन मसान्तको समयसीमा माग गरे । नेपाली कांग्रेसका उपसभापति रामचन्द्र पौडेलले त्यसभन्दा निकै अघि बढेर भने, ‘कहाँ साउन मसान्तसम्म पर्खिन सकिन्छ ? २५ गतेभित्र संविधान जारी गरिसक्नुपर्छ ।’

संविधान निर्माणमा ढिलाइ गर्न खोजेको, सत्ता लम्ब्याउन चाहेको र सत्तामै रहेर महाधिवेशनमा जान खोजेको जस्ता आरोप खेपिरहेका कांग्रेस नेताहरूले नै सबैलाई उछिनेर संविधान चाँडो जारी गर्न भन्दै मिति प्रस्ताव गरेपछि अन्य दलका नेताहरू आश्चर्यचकित नहुने कुरै भएन । तैपनि, पौडेलले २५ साउनमै संविधान जारी गरिसक्नुपर्नाका कारणमा २–५ असोजमा हुन लागेको कांग्रेस महाधिवेशनलाई नै अघि सारेका थिए । स्थानीय तहका अधिवेशनहरू भदौ संक्रान्तिबाटै सुरु हुने कार्यतालिका स्मरण गराउँदै पौडेल भन्दै थिए, ‘हाम्रो महाधिवेशन १ भदौदेखि नै सुरु हुन्छ । नेताहरू टाढाटाढा जानुपर्छ । संविधानका सबै काम २५ गतेभित्र सक्नुपर्छ ।’

पौडेलको उक्त प्रस्तुतिप्रति अन्य दलका नेताहरूले दुई खालका अर्थ लगाए । एक, समयमै संविधान जारी गरेर ढुक्कसँग महाधिवेशनको सुरसारमा लाग्ने सोच । दुई, समयले नभ्याउने तिथि तोकेर संविधान निर्माणको काम थाती राख्ने र सरकारमै बसेर महाधिवेशनतिर लाग्ने चलाखी । तर, भोलिपल्टैबाट संविधान मस्यौदामाथि प्राप्त जनमतको प्रतिवेदन तयार गर्ने काम अघि बढ्यो । बेरोकटोक प्रतिवेदन संविधानसभामा पेस भयो र त्यहाँबाट पनि संवैधानिक राजनीतिक संवाद तथा सहमति समितिमा पुगिसकेको छ ।

गत ८ माघभित्र संविधान जारी गर्ने संविधानसभाको कार्यतालिका असफल भयो । अर्थात्, त्यो एक वर्ष संविधान निर्माणका दृष्टिले बिनाउपलब्धि सकियो । २५ जेठमा सम्पन्न १६ बुँदे सहमतिपछि संविधान निर्माण प्रक्रियाका महत्त्वपूर्ण दुई चरण सम्पन्न भएका छन्, प्रारम्भिक मस्यौदा निर्माण तथा संविधानसभाबाट पारित र मस्यौदामाथि जनमत संकलन । “विगत एक वर्षमा नभएको काम १६ बुँदे सहमतिपछि फटाफट भएको छ, जसले संविधान निर्माणको आधार तयार गरेको छ । अब कसैले चाहेर पनि संविधान जारी हुनबाट रोक्ने स्थिति छैन,” राजनीतिक विश्लेषक विष्णु सापकोटा भन्छन्, “जारी गर्ने मिति मात्र केही तलमाथि हुन सक्छ ।”

लिपुलेक मात्र होइन, लिम्पियाधुरासम्म हाम्रै हो : विवेकशील

विवेकशील नेपाली पार्टीले नेपालको भूभाग लिपुलेक मात्र नभई लिम्पियाधुरासम्म रहेको भन्दै नेपाल सरकारलाई विस्तृत अध्ययन र तयारीका साथ कूटनीतिक माध्यमबाट आफ्नो भूमिमा अधिकार स्थापनाका लागि पहल गर्न सरकारको ध्यानाकर्षण गराएको छ । अहिलेको परिस्थितिमा नेपाल सरकारले सीमा, इतिहास र भूगोलका विज्ञहरु सामेल एक उच्चस्तरीय अध्ययन टोली गठन गरी लिपुलेकको विषयमा गहन अध्ययन र प्रमाण संकलन गरी सोही अध्ययनको निष्कर्षको आधारमा पूर्ण तयारीका साथ भारत र चीनसंग वार्ता गर्न पनि उसले सुझाएको छ ।  

यस्ता छन्, मुख्यसचिव सोमलाल सुवेदी

सोमलाल सुवेदी

सबल पक्ष

    विकेन्द्रीकरणमा दक्खल

    तल्लो तहदेखिको अनुभव

    अध्ययनशील

    खरो स्वभाव

दुर्बल पक्ष

    अहम्भाव

    विदेशी दाता र विदेश भ्रमणमा आशक्ति

गाउँले पृष्ठभूमि, संघर्षशीलता र प्रशासनको तल्लो तहदेखिको अनुभव सुवेदीका प्रमुख चिनारी हुन् । निजी रूपमा अध्ययन गर्दै र जागिर पनि सँगै हिँडाउँदै उनले विद्यावारिधिसम्मको उपाधि प्राप्त गरे । ०३८ सालमा कृषि विकास कार्यालयमा सहलेखापाल भएर सेवा प्रवेश गरेका थुम्की–६, कास्कीका सुवेदी लेखापाल, शाखा अधिकृत, उपसचिव, सहसचिव हुँदै सचिव बनेका हुन् । ०४६ मा प्रशासन समूहमा प्रवेश गरेपछि उनी सामान्य प्रशासन, अर्थ र स्थानीय विकास मन्त्रालय तथा अन्तर्गतका निकायमा रहे ।